Σχολικη
Διαμεσολάβηση
Διαμεσολάβηση
Παρότι η διαμεσολάβηση ως μέθοδος επίλυσης των συγκρούσεων είναι μία μακρόχρονη πρακτική που χάνεται στο βάθος των αιώνων και των κοινωνιών, ωστόσο ως δομημένη διαδικασία με στόχο την απoκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των διαφωνούντων μερών, εντάσσεται στο πλαίσιο της απoκαταστατικής ή επανορθωτικής δικαιοσύνης στην οποία παρέχεται μια οικειοθελή ευκαιρία τόσο στο θύτη όσο και στο θύμα να αποκαταστήσουν τις μεταξύ τους σχέσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης από το 2007 αναφέρει ότι η σχολική διαμεσολάβηση και άλλες μορφές αποκαταστατικής δικαιοσύνης θα πρέπει να περιλαμβάνονται στο εθνικό σχολικό πρόγραμμα.
Παρά τα θετικά όμως αποτελέσματα της εφαρμογής των αποκαταστατικών προγραμμάτων επίλυσης συγκρούσεων στους τομείς, τόσο καθαυτής της πρόληψης της παραβατικότητας όσο και της βελτίωσης της συνεργασίας αλλά και του επιπέδου της ακαδημαίκής επίδοσης του συνόλου των μαθητών, οι τρόποι αυτοί διαχείρισης των συγκρούσεων υιοθετούνται σε περιορισμένο εύρος από ελάχιστα δευτεροβάθμια σχολεία της χώρας.
Οι βασικές αιτίες είναι:
Η έλλειψη ή η ανεπαρκής ενημέρωση των παραγόντων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η διαπίστωση ότι η σε βάθος ενασχόληση με τη σύγκρουση είναι πιο χρονοβόρα και απαιτητική διαδικασία συγκριτικά με την κλασική επιβολή τιμωρίας και βεβαίως η έλλειψη οικονομικών κονδυλίων για την εκπαίδευση.
Συγκρούσεις δυστυχώς υπάρχουν παντού, μέσα στην τάξη, μέσα στο προαύλιο και έξω από το σχολείο, παρουσία εκούσια ή ακούσια και άλλων μαθητών ενώ σε όλες τις περιπτώσεις διαφέρουν οι μαθητές και ως προς τα κίνητρα και ως προς τους στόχους. Γι αυτό το λόγο είναι τουλάχιστον αφελές να θεωρούμε ότι η επίλυση της σύγκρουσης επιλύεται με μία τιμωρία ή με μία συγγνώμη.
Αντίθετα απαιτείται ανάλυση της σύγκρουσης και σύνθεσης της σε ένα νέο πλαίσιο στα πλαίσια της διαδικασίας της σχολικής διαμεσολάβησης.
Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού είναι σύνθετο, πολυπαραγοντικό και πολυεπίπεδο. Εδώ και πολλά χρόνια υπήρχε και υπάρχει βία στα σχολεία – λεκτική, ψυχολογική, σωματική, οικονομική, σεξουαλική, ηλεκτρονική – με τη διαφορά ότι τα τελευταία χρόνια δημοσιοποιείται και καταγγέλλεται πιο συχνά από τα θύματα, τις οικογένειές τους και τους εκπαιδευτικούς.
Ποια είναι όμως τα πιο συχνά είδη των συγκρούσεων?
Η χώρα μας βρίσκεται μεταξύ των τεσσάρων πρώτων χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά μαθητών που εμπλέκονται σε περιστατικά εκφοβισμού μαζί με τη Λιθουανία, την Εσθονία και τη Λετονία.
Προβλέπεται θεσμικά η σχολική διαμεσολάβηση;
το Υπουργείο Παιδείας, ύστερα από εισήγηση του Συνηγόρου του Παιδιού, εξέδωσε εγκύκλιο (18890/Γ2 2011) για τα θέματα της πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας μεταξύ μαθητών, στην οποία περιλαμβάνεται αναφορά στη δυνατότητα δημιουργίας ομάδων διαμεσολαβητών μαθητών από εκπαιδευτικούς.
Από το 2014 σε κάθε σχολείο ορίζονται δύο υπεύθυνες/υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί για την πρόληψη της ενδοσχολικής βίας (στην υπ΄αριθ. 4077/28-4-2014 εγκύκλιο του ΥΠΑΙΘ με θέμα «Ανάπτυξη και Λειτουργία Δικτύου Πρόληψης και Αντιμετώπισης φαινομένων της Σχολικής Βίας και εκφοβισμού>>).
Τι είναι η σχολική διαμεσολάβηση και πως μπορεί να βοηθήσει?
Η Σχολική Διαμεσολάβηση είναι μία πρακτική ειρηνικής επίλυσης των σχολικών συγκρούσεων μεταξύ δύο ή περισσότερων διαφωνούντων μαθητών που αντικαθιστά το πειθαρχικό σύστημα τιμωρίας.
Οργανώνεται και εφαρμόζεται εντός του σχολικού πλαισίου, μέσα από μία δομημένη διαδικασία με σαφή όρια, ενεργητική συμμετοχή και άμεση επικοινωνία των μερών, με τη βοήθεια επιμορφωμένων εκπαιδευτικών και μαθητών
και με σκοπό μία εποικοδομητική επίλυση της διαφωνίας.
Η εφαρμογή ενός αποτελεσματικού προγράμματος σχολικής διαμεσολάβησης στηρίζεται σε τρία βασικά στοιχεία:
α) ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης στη διαμεσολάβηση
β) μία ομάδα διαμεσολαβητών που να είναι αντιπροσωπευτική του σχολικού πληθυσμού (φύλο, ηλικία, εθνότητα, σχολική επίδοση) και
γ) τη μέγιστη δυνατή υποστήριξη από τη διεύθυνση του σχολείου, τους εκπαιδευτικούς, τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων και φυσικά τους ίδιους τους μαθητές.
Για να πετύχει ένα πρόγραμμα διαμεσολάβησης χρειάζονται 3-5 χρόνια εφαρμογής και υποστήριξη τουλάχιστον κατά 70% όλων των παραπάνω.
Με βάση την εμπειρία από το πρόγραμμα σχολικής διαμεσολάβησης στο δημοτικό σχολείο «Ανατόλια» στη Θεσσαλονίκη και στο Κολλέγιο Αθηνών – Ψυχικού η ανταπόκριση τόσο των γονέων όσο και των εκπαιδευτικών ήταν ενθαρρυντική.
Ποιοι είναι οι στόχοι των προγραμμάτων σχολικής διαμεσολάβησης ?
Ποια είναι η διαδικασία ?
Είναι μία δομημένη διαδικασία, η οποία χαρακτηρίζεται από τη σχετική αυτονομία των μαθητών στην επίλυση των συγκρούσεών τους, την εκούσια συμμετοχή τόσο των διαμεσολαβητών όσο και των διαμεσολαβούμενων, την εχεμύθεια, την αμεροληψία, την ενεργητική ακρόαση, την ισότητα ,την εξισορρόπηση δυνάμεων μεταξύ διαφωνούντων, το σεβασμό, την ειλικρίνεια και την αυτοπεποίθηση.
Ποιος είναι ο ρόλος του διαμεσολαβητή ?
Ο ρόλος του διαμεσολαβητή στη διαδικασία της διαμεσολάβησης είναι κυρίως ενθαρρυντικός της έκφρασης των δύο μερών, καθώς δεν έχει την αρμοδιότητα να λάβει κάποια απόφαση, να προτείνει λύση ή να παραινέσει τα δύο μέρη σε συμφωνία.
Η εκπαίδευση
Η εκπαίδευση στη διαδικασία της διαμεσολάβησης προϋποθέτει την εκπαίδευση σε θέματα σχετικά με την αναγνώριση και τη διαχείρηση συναισθημάτων και στις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
Η εκπαίδευση προσαρμόζεται στον πληθυσμό των εκπαιδευομένων, ο οποίος αποτελείται από ανηλίκους διαφόρων ηλικιών.
Αυτό σημαίνει ότι εκτός από τη διαδασκαλία των θεωρητικών γνώσεων η εκπαίδευση περιλαμβάνει παρουσιάσεις, προσομοιώσεις, ομαδικά παιχνίδια που προωθούν την ενσυναίσθηση, τον αυτοέλεγχο, τον αυτοσεβασμό, την υπευθυνότητα, την υπομονή και τον σεβασμό και την αμεροληψία.
Η εκπαίδευση ουσιαστικά γίνεται μέσω της βιωματικής μάθησης, δηλαδή με πρακτική εφαρμογή των γνώσεων που αποκτώνται.
Δημοτικό 12-18 ώρες
Οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν:
Α. Σχετικά με τις συγκρούσεις,
Β. Επικοινωνιακές δεξιότητες (μη λεκτική επικοινωνία, γλώσσα του σώματος, σωστή στρατηγική ερωτήσεων, είδη ερωτήσεων, τεχνική ουδέτερης ομιλίας και περίληψης (παράφραση, περίληψη, ρόλος κοινωνικών επιρροών και κουλτούρας στην επικοινωνία)
Γ. Δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης, (τεχνικές καλού ακροατή, συνομιλητή, ουδέτερος λόγος, τεχνική αντανάκλασης)
Δ. Διαδικασία διαμεσολάβησης (ορισμός, πλαίσιο κανόνων και αρχών, αναγνώριση κεντρικών σημείων συζήτησης, εύρεση κοινών σημείων και επίλυσης)
Ε. Έκφραση και διαχείριση συναισθημάτων (δόμηση σταδίων, τεχνικές αναγνώρισης συναισθημάτων λεκτικά και μη-λεκτικά, αξία συναισθημάτων, διαχείριση θυμού
Ζ. Ζητήματα ταυτότητας, διαφορετικότητας, αποδοχής (στερεότυπα και προκαταλήψεις, τεχνική ενσυναίσθησης
Η σχολική διαμεσολάβηση έχει θεαματικά αποτελέσματα ως προς την μείωση της ενδοσχολικής βίας , την ένταση, τη συχνότητα και τη διάρκειά της, επειδή παρέχει χώρο και χρόνο στα παιδιά να μιλήσουν και κυρίως να ακουστούν. Μέσω της εκπαίδευσης και της διαδικασίας τα εμπλεκόμενα μέρη μαθαίνουν σε ένα δοαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης των συγκρούσεων όχι μόνο κατά τη σχολική τους ζωή, αλλά και για τη μετέπειτα ζωή τους ως ενήλικες, μαθαίνουν τον πλουραλισμό και την εποδοχή του διαφορετικού.
Η σχολική διαμεσολάβηση μπορεί να αποτελέσει αξία ζωής για τα παιδιά και συνδέεται άμεσα με άλλες ανθρώπινες αξίες.
Είναι δυνατό να υπάρξει ειρήνη χωρίς τον διάλογο?
Μπορεί να υπάρξει η ειρήνη στο περιθώριο της δικαιοσύνης?
Η κοινωνικότητα δεν είναι μία πτυχή του σεβασμού?
Η γενναιοδωρία και η συμπόνια δεν θα ήταν αδύνατες χωρίς την υπομονή?
Η δημιουργικότητα και η εμπιστοσύνη δεν αποτελούν τη βάση της χαράς?
Είναι εφικτή μία φιλία χωρίς ειλικρίνεια ή μία υπευθυνότητα που της λείπει η σύνεση?
Τα παιδιά διαμορφώνουν τη συμπεριφορά τους μέσα από πολλές και ποικίλλες επιδράσεις. Κάποιες από αυτές είναι στο χέρι μας, αλλά οι περισσότερες δεν είναι. Το τελικό αποτέλεσμα θα πηγάσει από τη δική τους ελεύθερη βούληση. Εμείς ανταποκρίνομαστε ως ενήλικες, γονείς και εκπαιδευτικοί και διαμεσολαβητές με την επιρροή μας. Οι μελλοντικοί ειρηνοποιοί θα ανταποκριθούν με τις πράξεις τους.